Een oorontsteking, ook wel otitis externa genoemd, is een van de meest voorkomende aandoeningen bij honden. De complexiteit en ernst wordt vaak onderschat met terugkerende problemen als gevolg. De herhaaldelijke consulten vanwege onvoldoende verbetering of herval kunnen tot grote frustratie leiden bij zowel de eigenaar als de dierenarts. Alle reden dus om je goed te informeren en te voorkomen dat deze situatie zich bij jouw dier voordoet.

Hoe herken ik een oorontsteking?

Een oorontsteking is een ontsteking van de huid van de gehoorgang. Zoals bij andere huidontstekingen, zal ook in dit geval de huid rood worden, zwellen en vocht of etter gaan produceren. Door de zwelling zal het geproduceerde vocht zich ophopen in de diepte en neemt de ernst van de situatie alleen maar toe. Na een tijd kan de ontsteking zo erg worden dat het trommelvlies (het vlies tussen de uitwendige gehoorgang en het binnenoor) beschadigd geraakt. Het middenoor en het binnenoor maken deel uit van het centrale zenuwstelsel. Problemen in deze regio kunnen aanleiden geven tot zenuwsymptomen zoals onder andere verlies van evenwicht, omvallen, scheve kopstand en een abnormaal gangwerk. Zo ver wil je het natuurlijk nooit laten komen. Daarom is het uiterst belangrijk een oorontsteking tijdig te herkennen en in te grijpen. 

Een oorontsteking uit zich meestal in het schudden met het hoofd of flapperen met de oren. Ook zullen dieren zich vaak aan de oren gaan krabben of langs meubilair schuren omwille van de erge jeuk. Als je het oor optilt zal je zien dat de huid van het oor rood is en dat er zich soms zelfs wonden of ulcers bevinden in het oor. Dit kan gepaard gaan met de productie van vocht of pus, een vieze muffe geur en natuurlijk ook pijn! Een oorontsteking kent dus veel gradaties, van mild of nauwelijks merkbaar tot de meest ernstige vorm waarbij de oren niet meer aan te raken zijn van de pijn, vol zitten met pus en niet meer doorgankelijk zijn voor inspectie door de zwelling. 

Hoe ontstaat een oorontsteking?

Er is geen kort antwoord op deze vraag. Er zijn enorm veel factoren die het ontstaan van een oorontsteking beïnvloeden en om het wat overzichtelijk te houden delen we deze het best op in predisponerende, primaire, secundaire en onderhoudende factoren. 

Predisponerende factoren zijn factoren die het dier gevoeliger maken voor het ontstaan van een oorontsteking. Voorbeelden zijn:

• Factoren die de ventilatie van het oor in de weg staan: Lange flaporen (Basset), honden een nauwe gehoorgang (Shar-pei), of veel haren in de oren (Poodles),
• Factoren die zorgen voor een hogere vochtigheid: zwemmen, vaak in bad gaan of leven in een vochtig klimaat.
• Iatrogene factoren of factoren die wij als mensen zelf veroorzaken: irritatie door het plukken van de haren uit de horen of het overdreven reinigen.

Primaire factoren kunnen beschouwd worden als de echte oorzaak van de oorontsteking. 

• Voedselovergevoeligheid: dit is een zeer veel voorkomende oorzaak van jeuk, en dus ook van oorontstekingen. Hoewel een voedselovergevoeligheid vaak gepaard gaat met andere symptomen, kan een oorontsteking soms ook de enige uiting zijn.
• Atopie of omgevingsallergie: ook hier kan een oorontsteking soms de enige klacht zijn.
• Parasieten zoals oormijten, maar ook schilfermijt en demodex kunnen oorontstekingen veroorzaken.
• Seborroe: dit is een overmatige verhoorning van de huid en afwijkende talgproductie wat leidt tot vorming van veel schilfers in combinatie met een extreem vette of net een droge huid. Dit zal zich uiten op meerdere plaatsen op de huid.
• Vreemde lichamen waarbij grasaren ongetwijfeld op nummer een staan.
• Obstructie van de gehoorgang door tumoren of poliepen.

Secundaire factoren: Dit zijn factoren die op zichzelf niet in staat zijn om een oorontsteking te veroorzaken, maar wel bijdragen aan het ziektebeeld. De primaire factoren maken als het ware de weg vrij voor de secundaire factoren, die dan weer profiteren van de ongezonde toestand van het oor. Gisten (Malassezia) zijn ongetwijfeld het meest voorkomend binnen deze groep, maar ook bacteriën kunnen hierin een rol spelen.

Onderhoudende factoren zijn factoren die ontstaan wanneer een oorontsteking een chronische vorm aangenomen heeft. Voorbeelden zijn stenose (vernauwing) of calcificatie (verkalking) van het oorkanaal, het ontstaan van olifantenhuid (lichenificatie), een beschadiging van het trommelvlies en een middenoorontsteking.

Waarom je best altijd op consult gaat…

Een oorontsteking is een complexe aandoening met talrijke oorzaken en beïnvloedende factoren. Elke keer jouw dier een oorontsteking heeft dient een dierenarts na te gaan welk probleem er aan de basis ligt. Ook moet gecontroleerd worden of het trommelvlies intact is, want het toedienen van oordruppels in het geval van een beschadigd trommelvlies kan ernstige gevolgen hebben voor jouw huisdier. 

Het consult bij de dierenarts zal eerst en vooral altijd starten met vragen omtrent de duur van de klachten, eventuele andere klachten zoals jeuk, evenwichtsproblemen, verandering in gedrag en eetlust enzovoorts. Dit is belangrijk om een goed beeld te vormen van de onderliggende oorzaken en de ernst van de situatie. 

Je dierenarts zal vervolgens de oren met het blote oog inspecteren omdat dit niet erg pijnlijk is voor het dier. Met de otoscoop wordt dan de externe gehoorgang bekeken en wordt er geprobeerd tot op het trommelvlies te kijken. Dit is niet altijd even gemakkelijk en haalbaar, zeker niet wanneer het oor erg ontstoken is. Ook de aanwezigheid van abnormale structuren zoals poliepen, wratjes, tumoren of grasaren zullen tijdens het otoscopisch onderzoek opgemerkt worden.

Na grondige inspectie zullen er staaltjes genomen worden om microscopisch onderzoek uit te voeren. Wat kan er allemaal onder de microscoop gezien worden?

• Bacteriën: staafjes en coccen zoals zichtbaar op de foto hieronder.

• Huidcellen
• Ontstekingscellen
• Gisten: ze hebben de vorm van een apennootje zoals te zien in de afbeelding hieronder

Heel veel zal afhangen van dit microscopisch onderzoek. Bij het zien van staafvormige bacteriën kan je dierenarts bijvoorbeeld al een hint krijgen welke zalf niet onvoldoende zal werken. Staafvormige bacteriën zijn vaak resistent aan antibiotica en liefst wordt in dit geval zelfs een Bacteriologisch onderzoek uitgevoerd. Wanneer je dierenarts bijvoorbeeld alleen maar gisten ziet, in afwezigheid van bacteriën, dan zal de nadruk van de behandeling liggen op het verzuren van het oor en het toedienen van een middel werkzaam tegen gisten. Bij het regelmatig terugkeren van dergelijke gistinfecties gaat er ook een alarmbel rinkelen met betrekking tot een allergie als onderliggende oorzaak. Uit dit simpele onderzoek kan dus heel veel nuttige informatie gehaald worden. 

De behandeling: veel meer dan het toedienen van gewoon druppels

De ene oorontsteking is de andere niet en dus dient elke oorontsteking opnieuw geëvalueerd worden. De keuze van de therapie zal afhangen van alle informatie verkregen tijdens het consult. Indien de diagnose van een oorontsteking bevestigd werd dan zal er bijna altijd (tenzij het trommelvlies beschadigd is) overgegaan worden tot het voorschrijven van oordruppels. 

Deze oordruppels bevatten meestal een combinatie van antibiotica, een middel dat werkt tegen gisten en een corticosteroïdenpreparaat. Op deze manier zal zowel de ontsteking als de infectie behandeld worden. De verschillende druppels bevatten verschillende soorten antibiotica. Je dierenarts is verplicht bepaalde middelen als eerste keuze voor te schrijven, dit om het wel bekende fenomeen van antibioticaresistentie tegen te gaan. Veel van deze producten zijn tegenwoordig "long-acting". Dit betekent dat ze langdurig (1 tot 2 weken) werken. Gedurende deze periode mag je als eigenaar dan ook niets in de oren aanbrengen en mag je dier niet zwemmen. Het fijne hieraan is dat je jouw dier niet moet lastigvallen met het aanbrengen van de druppels en je band met je huisdier niet lijdt onder de behandeling. 

Voorafgaand aan het toedienen van de druppels is het belangrijk dat het oor van je dier schoon is, anders kunnen de druppels hun werking niet optimaal uitvoeren. Je dierenarts zal dus proberen de oren van je dier zo grondig mogelijk te reinigen. Hoewel dit niet altijd een pretje is, is dit vaak wel noodzakelijk! 

Soms blijft het niet bij het reinigen en zalven, maar zal je dier ook baat hebben bij pijnstilling. Zeker als de oorontsteking zo ernstig is dat je dier er ziek van is en koorts heeft. Niet zelden zal je dierenarts kiezen voor corticosteroïden. Corticosteroïden kunnen in het geval van een oorontsteking een bijzonder gunstig effect hebben omdat het de zwelling en jeuk snel wegneemt waardoor je dier zich snel comfortabeler zal voelen. Zeker indien er geen druppels aangebracht kunnen worden omwille van de toestand van het trommelvlies dan kan dit soms de enige manier zijn om je huisdier te helpen. Het toedienen van antibiotica tabletten zal zelden noodzakelijk zijn. 

De oren reinigen of liever niet?

In het geval van een bevestigde oorontsteking zal het van geval tot geval afhangen of het reinigen nodig is en hoe vaak. Indien je dierenarts een langwerkende oordruppel toedient dan mag je als eigenaar vervolgens niets meer aan de oren doen. Indien je dagelijks de oren moet druppelen, dan kan het gewenst zijn om de oren te reinigen vooraf aan het toedienen ervan. Het dagelijks reinigen is enkel noodzakelijk als er veel oorsmeer geproduceerd wordt, in andere gevallen kan het beter wat minder intensief te reinigen. Het reinigen op zich kan irritatie veroorzaken en de oorontsteking onderhouden.  

Kies voor een reiniger met een neutrale pH. Reinigers met een zure pH kunnen de werking van het antibioticum dat zich in de voorgeschreven druppels zitten in de weg staan. Ook zijn verzurende reinigers pijnlijk indien de huid beschadigd is. Reinigers met Tris-EDTA verdienen de voorkeur. Tris-EDTA maakt de celwand van bacteriën meer doorlaatbaar voor antibiotica. Daarom wordt het ook vaker ingezet bij oorinfecties veroorzaakt door resistente bacteriën zoals Pseudomonas en MRSA. Surosolve, Otodine en Epibac zijn reinigers op basis van Tris-EDTA. Let op, deze middelen mogen niet gebruikt worden bij een geperforeerd trommelvlies! De do’s en don’ts van het reinigen en meer uitleg over het kiezen van een reiniger kan je terug vinden in het blog 'Welke oorreiniger is het meest geschikt voor mij dier?' Sla dit stukje informatie zeker niet over, de keuze van de reiniger is minstens even belangrijk als de druppels zelf!

Hoe dien ik de voorgeschreven druppels toe? 

Voorgeschreven druppels dienen toegediend te worden in een schoon oor. Reinig de oren eerst met een gepaste reiniger indien dit niet het geval is. Laat minimaal 15 tot 30 minuten tussen het reinigen en het toedienen van de druppels. Probeer te vermijden dat de flacon in contact komt met het oor. Indien je dier beide oren ontstoken heeft kan het handig zijn om voor beide oren een aparte flacon te hebben, zodat geen kruisbesmetting plaatsvindt. Het is niet zo ongewoon dat een oorontsteking aan beide kanten veroorzaakt wordt door verschillende micro-organismen. Indien de flacon toch in contact komt met het oor, dan doe je er goed aan deze achteraf goed te ontsmetten. Masseer de oren van je huisdier na het aanbrengen en laat het product zijn werk doen. 

Probeer in geen geval een toediening te missen en gebruik de druppels zo lang als de dierenarts het voorschrijft. Het af en toe toedienen van oordruppels met antibiotica is ook uit den boze. Hoewel je als eigenaar wel het idee hebt dat dit werkt, wordt dit effect veroorzaakt door de corticosteroïden in het preparaat en niet door het antibioticum. Op deze manier werk je wel resistentie in de hand en zal het middeltje dat ooit zo goed werkte binnenkort niet meer voldoende werkzaam zijn. Heeft je dier toch nood aan een onderhoudstherapie? Vraag in dit geval een je dierenarts voor een alternatief zonder antibioticum.

Gisten

Gisten zijn normale huidbewoners maar veroorzaken niet zelden problemen ter hoogte van de oren. Soms zijn de oren de enige plaats waar ze problemen veroorzaken. Gisten behoren thuis in het rijtje van de "secundaire factoren’". Ze veroorzaken voornamelijk problemen wanneer predisponerende en primaire factoren aanwezig zijn. De allerbelangrijkste van deze factoren zijn ongetwijfeld de aanwezig van een atopie of voedselovergevoeligheid. Een allergie kan men niet genezen, maar vaak wel voldoende onder controle houden. Opflakkeringen zijn onvermijdelijk, en dus moeten we als baasje erop voorbereid zijn dat ook de gistinfecties af en toe de kop op kunnen steken. In dit geval kan een "onderhoudstherapie" een wereld van verschil maken. 

Wanneer de oren gezond zijn kan het voldoende zijn geregeld (1 of 2 maal per week en na iedere zwembeurt) te reinigen met een verzurende oorreiniger zoals Hexoclean of Malacetic Aural. In het geval de irritatie wat meer lijkt op te duiken en je het idee hebt dat er een opflakkering zit aan te komen kunnen eventueel aanvullend zure oordruppels gebruikt worden (Maxani zure oordruppels, Phytotreat zure oordruppels of Auricidum zure oordruppels). Zure oordruppels verlagen de zuurtegraad en maken daardoor de omgeving ongunstig voor bacteriën en gisten. Gebruik nooit zure oordruppels in combinatie met een voorgeschreven oordruppel. De zure oodruppels kunnen de werking van deze oordruppels in de weg staan. Malazinc is een zure oordruppel op basis van natuurlijke ingrediënten die aanvullende micronutriënten bevat om de huid en de gehoorgang te helpen herstellen en het ongemak te beperken.

Kort samengevat: ga altijd naar de dierenarts indien je dier een oorontsteking heeft en volg de instructies nauwgezet op. Besef dat herhaalde oorontstekingen een alarmsignaal zijn voor een onderliggende oorzaak. Negeer dit alarmsignaal niet en voorkom dat je dier chronische problemen ontwikkelt.

De informatie op deze website is uitsluitend bedoeld voor algemene informatieve doeleinden en mag niet worden opgevat als medisch advies of als vervanging van advies van een dierenarts.

Wij zijn wettelijk beperkt in het geven van gezondheidsclaims of medische indicaties over het gebruik van voedingssupplementen. Voor persoonlijk advies over het gebruik van onze producten, afgestemd op jouw specifieke situatie en behoeften, nodigen wij je uit om contact met ons op te nemen. Onze deskundigen staan klaar om je te helpen met vragen.